Ναοί μέσα στην πόλη

ΝΑΟΙ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΣΚΟΠΕΛΟΥ

Μεταβυζαντινά μνημεία στην πόλη του νησιού
της Ασπασίας Ντίνα

1.
Ναός του Αγίου Νικολάου: Νέος ναός στη θέση παλαιότερου, από τον οποίο διατήρησε το ξυλόγλυπτο τέμπλο. Στα βημόθυρα της Ωραίας Πύλης εικονίζεται ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Στην Ωραία Πύλη η επιγραφή ΔΗΑ CHNΔPOMHC ΚΑΙ ΕΞΟΔΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΙΕΡΟΜ(ΟΝΑΧΟΥ). Στο τέμπλο εικονίζεται το Δωδεκάορτο, η Μεγάλη Δέησις και οι Δώδεκα Απόστολοι του 18ου αιώνα. Στο ναό φυλάσσονται εικόνες 16ου, 17ου και 18ου αιώνα.

2.

Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή Παναγίας του Παπαμελετίου

Κάντε κλικ εδώ για αναλυτική περιγραφή και φωτογραφίες

3.
Ναός Αθανασίου του εν τω Άθω ή Αïνάθωνας: Απέριττος, μικρός ξυλόστεγος ναΐσκος. Υπέρ την είσοδο η χρονολογία ΑΨΞΕ (1765). Μεταξύ των εικόνων που έχουν καταγραφεί ξεχωρίζει η εικόνα του θρήνου με την επιγραφή «Δέησις του δούλου του Θεού Ιάκωβου Ιερομονάχου ΑΦΜΗ (1548) Ιουλίου ιθ’ χειρ. Δαβίδ Ιερομονάχου.

4.
Ναός Αγ. Αναργύρων: Στον τύπο των απλών δικιονίων μετά τρούλου ναών, με μεταγενέστερες προσθήκες. Τέμπλο ξυλόγλυπτο του έτους ΑΨΓ’ (1703). Έχει πλούσιο διάκοσμο με κληματίδες, λέοντες, πτηνά κ.ά. Τα εικονίδια δωδεκαόρτου και του Χριστού μετά των 12 Αποστόλων σε δύο σειρές χωρίζονται με σπειροειδείς κιονίσκους. Έχει γίνει καταγραφή εικόνων του 17ου, 18ου και 19ου αιώνα.

5.
Ναός Αγίου Μιχαήλ των Συννάδων: Ανήκει στον τύπο των συνθέτων τετρακιονίων μετά τρούλου ναών, εξωτερικών διαστάσεων 12.40μ × 8.10μ. Στην κυλινδρική εξωτερική επιφάνεια του τυμπάνου σχηματίζονται οκτώ τοξύλλια βαίνοντα επί λεπτών ημικιονίσκων. Οι στέγες καλύπτονται με σχιστολιθικές πλάκες. Όλες οι επιφάνειες είναι καλυμμένες με ασβεστοκονίαμα. Στην τοιχοποιία έχει γίνει άφθονη χρήση μαρμάρινων γλυπτών μελών ιδίως σαρκοφάγων, στη δε πεντάπλευρο αψίδα του Ιερού είναι εντοιχισμένη επιτύμβιος στήλη. Στους τέσσερις κίονες του εσωτερικού είναι τοποθετημένα λεβητοειδή απλά κιονόκρανα. Έχουν καταγραφεί 24 εικόνες του 17ου και 18ου αιώνα.

6.
Ναός Αγίων Αποστόλων του «Βράχου της Ρίζαινας»: Μονόκλιτος καμαροσκεπής με σφενδόνα στην καμάρα. Σώζονται σύνολα εκ του ζωγραφικού διακόσμου, μέρος του οποίου έχει επιζωγραφηθεί. Στο βόρειο τοίχο σειρά από 14 Αγίους ολόσωμους, στο νότιο 17 Άγιοι. Στο δυτικό τοίχο η Δευτέρα Παρουσία. Στο ιερό Ιεράρχες με πολυσταύρια φελόνια. Οι τοιχογραφίες χρονολογούνται στο α’ μισό του 18ου αιώνα. Έγινε καταγραφή 7 εικόνων 17ου και 18ου αιώνα. Επιμελούς εργασίας (15ου – 16ου αιώνα), η εικόνα της Φιλοξενίας.

7.
Ναός Παναγίτσας – Κοίμησις της Θεοτόκου «Καμπανέλια»: Μονόκλιτος καμαροσκεπής. Από τις τοιχογραφίες σώζεται μόνο η παράσταση του Ευαγγελισμού στο Ιερό. Έχουν καταγραφεί 18 εικόνες. Ξεχωρίζει η εικόνα της Θεοτόκου «η ελπίς των χριστιανών» του έτους 1580.

8.
Ναός Αγίου Αθανασίου στο Κάστρο: Μονόκλιτος καμαροσκεπής. Ο ναός, ο οποίος θεωρείται ως ο πρώτος μητροπολιτικός ναός της εντός του φρουρίου πόλεως, ήταν άλλοτε κατάγραφος. Από τον ζωγραφικό διάκοσμο σώζονται σήμερα λίγα σύνολα και αυτά εν μέρει επιζωγραφημένα. Οι τοιχογραφίες χρονολογούνται στον 17ο αιώνα. Έχει και εικόνες του 17ου και 18ου αιώνα.

9.
Ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου: Ανήκει στον τύπο των σταυροειδών δικιονίων μετά τρούλου ναών. Στο εσωτερικό οι δύο μαρμάρινοι κίονες πατούν επί ιωνικών βάσεων και επιστέφονται με απλά λεβητοειδή κιονόκρανα. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι υψηλό και πλούσια διακοσμημένο. Επί του τέμπλου αναγιγνώσκεται η επιγραφή: «Δέησης του δούλου του Θεού Θεμιστοκλ(ή) ιερέως και συμβίας / πρεσβυτέρας προς δέησιν Χριστόν / και ψυχικήν ωφέλειαν αυτού 1669. Στο ναό υπάρχουν εικόνες του 16ου, 17ου και 18ου αιώνα.

10.
Ναός Αγίου Γεωργίου του Κυρατσού: Είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος μετά τρούλου ναός, αλλά του συνεπτυγμένου τύπου, δηλαδή μονόκλιτος άνευ κιόνων, διαστάσεων 8.30μ χ 5μ. Το δάπεδό του είναι στρωμένο με χαλίκι. Από τον ζωγραφικό διάκοσμο σώζονται μόνο ελάχιστα μέρη εις τον δυτικό τοίχο και στο βόρειο μισό της δυτικής καμάρας. Στο υψηλό ξυλόγλυπτο τέμπλο υπάρχουν στην άνω σειρά η Μεγάλη Δέησις μετά των 12 Αποστόλων και κάτω υπό τοξύλια 13 εικονίδια εκ των μεγάλων εορτών. Έχουν καταγραφεί και εικόνες του 16ου, 17ου και 18ου αιώνα.

11.

Ναός της Γεννήσεως Χριστού, κοινώς «Χριστός» (Μητροπολιτικός Ναός)

Κάντε κλικ εδώ για αναλυτική περιγραφή και φωτογραφίες

12.
Ναός Αγίου Δημητρίου: Μονόκλιτος καμαροσκεπής. Εσωτερικά είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες των αρχών του 17ου αιώνα όπως μαρτυρεί η επιγραφή. Συγκεκριμένα το έτος αχς’ (1606).

13.
Ναός Αγίου Νικολάου του Βράχου: Είναι του συνεπτυγμένου σταυροειδούς εγγεγραμμένου τύπου, δηλαδή μονόκλιτος μετά τρούλου. Έχουν καταγραφεί εικόνες του 17ου και 18ου αιώνα.

14.
Ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου ή Παναγίτσα του Πύργου: Τετρακιόνιος σταυροειδής μετά τρούλου ναός με πεντάπλευρο αψίδα του Ιερού. Στο ξυλόγλυπτο τέμπλο η Μεγάλη Δέησις και 17 εικονίδια με τις μεγάλες εορτές. Έχει εικόνες του 18ου και 19ου αιώνα και στο ιερό σώζεται μικρό μέρος του αρχικού ζωγραφικού διακόσμου του 18ου αιώνα.

15.
Ναός Φανερωμένης: Μονόκλιτος ναός με επιγραφή υπέρ τη δυτική θύρα του έτους ΑΨΙΑ (1711), ξυλόγλυπτο τέμπλο και εικόνες του 17ου, 18ου και 19ου αιώνα.

16.
Ναός της Γεννήσεως της Θεοτόκου «Η Ελευθερώτρια»: μονόκλιτος μετά τρούλου και νάρθηκα. Τέμπλο απλό και εικόνες 17ου και 18ου αιώνα.

17.
Ναός Αγίου Νικολάου των Κήπων: Μονόκλιτος κεραμοσκεπής μικρών διαστάσεων με εικόνες του 16ου, 17ου και 18ου αιώνα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
– Α. Ξυγγόπουλου, αρχ. Εφημ. 1956, σελ. 181 – 198 «Ο ναός της Επισκοπής Σκοπέλου»
– Π.Λαζαρίδη, Μεσαιωνικά Θεσσαλίας και Σποράδων Νήσων, Α.Δ. 19 (1964) Χρονικά σ. 273-293 πιν. 312-322
– Αδαμάντιος Σάμψων, Η νήσος Σκόπελος. Ιστορική και αρχαιολογική μελέτη. Αθήνα 1968. Κ.Α. Μακρής, Μεταβυζαντινή και νεώτερη Μαγνησία, Μαγνησία. Το χρονικό ενός πολιτισμού, Αθήνα 1982